Veiligheid bij onweer: wat moet je weten en doen?

Onweer is een indrukwekkend natuurverschijnsel, maar het brengt ook gevaren met zich mee. Stel dat je buiten lekker aan het sporten bent en het begint ineens te onweren. Weet jij wat te doen als het begint te onweren? In dit uitgebreide artikel bespreek ik niet alleen de veiligheidsmaatregelen, maar ga ik ook dieper in op de wetenschap achter onweer, de oorzaken van blikseminslagen en waar je wel en niet veilig bent tijdens een onweersbui.

Waarom ontstaat onweer?

Onweer ontstaat als gevolg van een complexe reeks gebeurtenissen in de atmosfeer. Binnen een onweersbui worden positieve en negatieve ladingen van elkaar gescheiden. Dit gebeurt door de stijgende warme lucht en de dalende koude lucht binnen de bui. Het resultaat is dat de onderkant van de wolk negatief geladen wordt, terwijl de bovenkant positief geladen is. Tegelijkertijd ontstaat er op de aarde onder de wolk een positief geladen veld dat met de wolk meebeweegt. Wanneer het spanningsverschil tussen de wolk en de aarde te groot wordt, volgt een ontlading in de vorm van een blikseminslag. De elektronenstroom van deze bliksemflits verwarmt de lucht kortstondig en veroorzaakt een schokgolf die we horen als donder.

Lees ook: Het beste weer om te sporten

Meeste ontladingen onweer binnen de wolk

De meeste bliksems vinden plaats binnen de wolk zelf of tussen verschillende wolken. Echter, in sommige gevallen neemt het ladingsverschil tussen de onderkant van de wolk en de aarde tijdelijk toe, wat resulteert in blikseminslag op de grond. Hierbij is het van belang te realiseren dat hoge puntige objecten, zoals bomen en torens, een groter risico lopen om getroffen te worden door de bliksem. Dit komt doordat de afstand tot de wolk kleiner is en er minder ladingsverschil nodig is voor een inslag.

Schuilen onder een boom: geen goed idee

Als onweer nadert, is het cruciaal om je op een veilige locatie te bevinden. Onder een alleenstaande boom schuilen is echter geen verstandige keuze, omdat de kans groot is dat de bliksem in de boom inslaat in plaats van in de grond. Bovendien kunnen bomen onderling verschillen in geleidbaarheid. Zo bevat het looizuur van eikenbomen een goede geleider, waardoor deze boom eerder bliksem aantrekt. Wanneer je onder een boom schuilt waar de bliksem inslaat, loop je het risico gewond te raken doordat de elektrische stroom via de omgeving wegtrekt. Bovendien kan de hitte van de inslag leiden tot het openbarsten van een deel van de boomstam.

Veilige schuilplaatsen bij onweer: waar ben je beschermd?

In stedelijke omgevingen is de kans om buiten op straat door de bliksem getroffen te worden uiterst klein. Hoge gebouwen fungeren als bliksemafleiders en zijn vaak geaard. Ondanks deze veiligheid is het nog steeds het beste om binnenshuis te blijven. Een auto of een gesloten metalen boot zijn eveneens veilige schuilplaatsen, omdat de metalen constructie het ontstaan van een elektrisch veld binnenin voorkomt. Zelfs passagiers in vliegtuigen worden beschermd door het metalen frame van het vliegtuig.

Wat moet je doen als je in een open veld of op het water bent?

Daarentegen ben je bijzonder kwetsbaar in open velden en op het water in een open boot. Plat op de grond liggen wordt afgeraden, omdat dit je contactoppervlak met de aarde vergroot. Dit vergroot het risico dat in het geval van een nabije inslag de elektrische stroom niet alleen via de aarde, maar ook door je lichaam zal vloeien. De beste benadering is om jezelf zo klein en laag mogelijk te maken, door te hurken met je hoofd naar beneden en je voeten bij elkaar. Als het mogelijk is, kun je een droge greppel opzoeken om te schuilen, maar ook dan is het van belang om jezelf zo klein mogelijk te maken. Bij het naderen van onweer is open water vermijden de veiligste optie.

Sint-Elmusvuur: een zeldzaam verschijnsel

In zeer zeldzame gevallen kan het sterke positief geladen veld onder een onweerswolk kleine vonkjes of vlammetjes veroorzaken die op objecten en zelfs je lichaam kunnen verschijnen. Dit staat bekend als Sint-Elmusvuur en is een teken dat de bliksem op elk moment kan inslaan. In dergelijke situaties is het van levensbelang om onmiddellijk alle metalen voorwerpen, zoals fietsen, los te laten en jezelf zo klein mogelijk te maken.